هنر یک »حقیقت» فرامادی است که دارای رسالتی برای انسانیت انسان است.
اما مگر نه این است که در طول تاریخ، پیوسته «حقیقت» را به روش های گوناگون، وارونه جلوه داده و حتی مسخ کرده اند.
هنر با تمامی قداست و هم خونی اش با فطرت و مذهب در دست نااهل، تنها ابزاری برای لذت جویی و کامروایی های حیوانی قرار می گیرد؛...
و با این مقدمه که پیش درآمدی بر ابتدای کتاب اسلام و هنرهای زیباست، بخش های مختلف و متنوع کتاب آغاز می شود.
*مطالب کتاب در پنج بخش تقسیم بندی شده است:
خاستگاه هنر، هنر و زیبایی از دیدگاه دین، انواع هنرها و رابطه آنها با دین اسلام، دین، ارتباطات تصویری و رسانه های سنتی و مدرن و بالاخره فرایند اجتماعی هنرهای اسلامی.
در بخش اول کتاب، نویسنده به موضوع خاستگاه هنر در نظام طبیعت و تاریخ و نیز مقوله چیستی هنر پرداخته است.
در بخش دوم به انواع زیبایی ها در نگاه دین توجه نموده و موضوعاتی نظیر زیبایی پایدار و ناپایدار، زیبایی طبیعت و زیبایی آرمانهای معقول را در حیطه های مختلف و قالبهای گوناگون بررسی نموده است.
در بخش سوم که بخش جذاب و خواندنی ای است به انواع هنرها و رابطه آنها با دین اسلام پرداخته و مقولاتی نظیر معماری محراب و مناره و گنبد، مجسمه سازی و نقاشی، موسیقی، شعر، خوشنویسی و سایر هنرها در تمدن اسلامی را مورد توجه قرار داده است.
در بخش چهارم به پدیده تعزیه به عناون عنصری حاوی پیام و هنر پرداخته و نیز نقدی به موضوع سینمای دینی و تلویزیون دینی زده است.
و بالاخره در بخش پنجم هم کتابنامه ای را در موضوع فرایند اجتماعی هنرهای اسلامی آورده و نمایه ای را هم در موضوع آیات و روایات و اعلام و اشعار به آخر کتاب پیوست نموده است.
یکی از ارزشهای متنی و پژوهشی کتاب اسلام و هنرهای زیبا، توجه و تمرکزی است که بر متن دین و آیات و روایات در آن وجود دارد و در واقع نویسنده تلاش کرده است از منظر دین و پایگاه آیین به مقوله هنرهای زیبا بپردازد.
این نوع مواجهه با هنر در واقع یکی از حلقه های مفقوده ای است که در بحث پژوهشهای هنری در کشور ما و در میان هنرمندان مسلمان وجود دارد که عموما در حوزه مطالعات نظری هنرهای سنتی و مدرن، عنصر دین و مباحث دینی، نه به عنوان یک پایگاه اصلی و مبنایی بلکه به عنوان پدیده ای در عرض هنر به معنای ذاتی و بماهو هنر مورد توجه قرار می گیرد یا نمی گیرد و کمتر پیش می آید که پژوهنده ای هنر را از منظر دین ببیند و آن را زیر چتر مبانی دینی تعریف و بررسی کند.
از این نظر کتاب اسلام و هنرهای زیبا حائز ارزش درخور و قابل تأملی است.
اما نکته ای که در نقد این اثر باید گفت؛ نوعی فشردگی مفرط و ایجاز بیش از حد است که در حوزه هنرهای مختلف به ویژه انواع مدرن آن –مثل سینما- در فصل فوق الذکر در کتاب وجود دارد که باعث شده نویسنده نتواند و یا نخواهد این موضوع را به طور جدی و کامل و جامع و مانع مورد اشاره قرار داده و بشکافد.
گرچه در این بخشها هم اشارات خوب و تنبهات ارزشمندی وجود دارد، اما جای آن داشت که نویسنده نفس موضوع را با جنبه های مختلف و رویکردهای تاریخی متنوعش مورد توجه قرار دهد و همانطور که در موضوع مبانی دینی هنر، به تفصیل و دقت به واکاوی و تنقیح مناط می پردازد، در بخش ماهیت هنر و تشریح و تبیین ذات هنرهای مختلف هم به همان میزان دقت و جامعیت امر را حفظ نماید تا کتاب از اتقان و ارزش متنی بیشتر و بهتری بهره مند شود.
با این حال کتاب اسلام و هنرهای زیبا اثر خواندنی و قابل استفاده ای به ویژه برای پژوهندگان این عرصه از آب درآمده تا بتوانند این موضوع را به شکل جامع تر و کاملتری ادامه دهند.
اسلام و هنرهای زیبا اثر طبع سید ابوالحسن عمرانی را انتشارات بوستان کتاب دفتر تبلیغات اسلامی منتشر کرده است.
